Ο Νίκος Ξυλούρης, γνωστός ως «Αρχάγγελος της Κρήτης», ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες μουσικούς και τραγουδιστές, με καταγωγή από την Κρήτη. Γεννήθηκε το 1936 στα Ανώγεια Μυλοποτάμου και έγινε σύμβολο της κρητικής μουσικής παράδοσης, συνδυάζοντας το πάθος και την αυθεντικότητα της κρητικής λύρας με τη βαθιά εκφραστική φωνή του.
Ο Ξυλούρης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση και διάδοση της κρητικής μουσικής, ενώ η ερμηνεία του σε τραγούδια όπως το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» έχει ταυτιστεί με τους αγώνες του ελληνικού λαού για ελευθερία και δικαιοσύνη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών. Συμμετείχε επίσης σε έργα σημαντικών συνθετών όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Σταύρος Ξαρχάκος, ερμηνεύοντας τραγούδια που έγιναν σύμβολα της ελληνικής αντίστασης.
Η φωνή του Ξυλούρη, γεμάτη δύναμη και συναίσθημα, ενσάρκωσε τις παραδόσεις, τα πάθη και τους αγώνες της Κρήτης, αλλά και όλης της Ελλάδας. Ο θάνατός του το 1980 σε ηλικία μόλις 43 ετών άφησε ένα μεγάλο κενό στην ελληνική μουσική σκηνή, αλλά η κληρονομιά του ζει ακόμα και τον καθιστά αθάνατο στη μνήμη των Ελλήνων.
